Je kinderen zijn een spiegel van jezelf. Echte spiegels zijn maar schaars. Daarom is het beschouwen van je kroost zo'n intense ervaring.

Kroost

Meer dan leven is hij, 
transcendeert 
nog met het gemak 
van de jonge merel 
in zijn vlucht van het dak, 
steil naar de hemel 
en weer terug naar hier,
zonder zwaarte, 
zonder de pijn 
in een tocht 
vol waarheid, 
wit plezier. 

Uit mijn schoot is hij 
gelijk mij, mijn lieve dier, 
en in het rillen, 
in het trillen, 
ben ik hem 
in het toen, het straks,
maar vooral: 
in het hier.

Mijn kinderen waren er al geweest met de basisschool. Vandaag gingen wij ouders er ook heen. Westerbork. Gekwetste zone, ondanks alle natuur op deze prachtige lentedag. Er is weinig meer over van het kamp en toch is alles daar zo drukkend. En dan de stem van Etty.

Westerbork
 
Was het zo onnadrukkelijk
-want de bodem
ademde al verdriet
van die onschuldige
honderdduizend-
 
dat we,
toen we
uit de pendelbus stapten,
en de muur van mist
ons in het gelaat sloeg,
 
dat we,
toen onoverkomelijk
die stem sprak uit de
roeste zuil,
over dat alles
beschreven moest,
omdat het
zo ongelooflijk
was al bij
het voorvallen,
 
dat het later
illusie zou lijken,
 
dat we huilden
om beschaving;
 
verloren als
een maagdenvlies,
telkens weer.

Ik zag een mooi citaat over kunst: als je er niet van geproefd hebt, ken je geen honger. Zo is dat met alles. Wat niet weet, wat niet deert. Maar dan is ook niks weerd. Een gedicht.

Wie niet geproefd heeft
kent geen honger
 
naar de ballerina’s
in de Serenade
van Balanchine,
 
naar de pauken
bij de aanhef
van het Weihnachts,
 
naar de perzen
van ‘t Museu
de Gulbenkian,
 
naar de hand van
meester Rembrandt
in zijn Joodse bruid,
 
naar de ogen
van mijn lief
als ze me aankijkt,
 
naar haar borsten
bollend in het lamswol
van haar grijze trui,
 
geen verlangen,
of verdriet,
geen zin,
 
honger naar het
leven evenmin.

Een wedstrijd sonnet schrijven in de stijl van Shakespeare. Standplaats Gent, België. Eén eis: begin de eerste regel met één van zijn sonnetten. Ik koos sonnet 116 en probeerde d'r wat meer 21e eeuwse ervaring in te verwerken.

Het vervelende van dit soort wedstrijden blijft dat je niet weet wat de jury uiteindelijk wel of niet waardeert. Voor de niet-winnaars blijft het oorverdovend stil. Dat is een hard gelag, maar het hoort erbij. Er waren 99 inzendingen. 98 voelen zich vandaag net zo als ik: ergens niet erkend, begrepen.

Sonnet 116a
 
Laat Mij wie oprecht het huwelijk koos
als een kruier kozend lasten droeg,
na het kroost zo uitgebeend en broos
nooit meer om passie en affectie vroeg,
 
niet de stem zijn tegen ’t ja-besluit
met suikertaartjes vol van frisse zin,
de ober schonk de beste glazen uit,
en echte lieden doken ‘t bruidsbed in;
 
niet de nee-stem op die lentedag
toen er adem stroomde langs het oor,
terwijl die ander woordloos op hem lag,
zachtjes daalde zij zijn schouders door;
 
maar helpen zielservaring te bewaren,
als baken tussen wetten en bezwaren.

Zomaar vanmiddag tijdens een autorit: een item op de radio over hoe mensen zich hun sterfbed wensen. "Niet alleen zijn", dat was de gemeenschappelijke noemer. Het verwonderde me. Alsof het niet een basisconditie is: afgescheiden zijn. En alsof je in het ultieme moment dat nog een keer wil ontkennen. Het toeval wilde dat ik net een gedicht af heb dat gaat over existentiële eenzaamheid.

Dat ik ril
 
is niet de kou
niet de massa
de forensenblik,
 
niet het praten,
niet het schrijven
het overblijven,
 
niet iets van gisteren
vandaag of morgen
of de tijd erna
 
niet een dreiging,
niet de honger
of een vlucht.
 
Het is hoe ik leef
in het universum;
naakt, alleen,
beducht.

Gisteren tijdens de generale kon ik het gevoel nog niet goed omschrijven. Misschien lukt het in een sonnet beter.

BWV244
 
Hoe de hamers dreunen op het staal,
in de stilte van een beukenlaan
over koude grond, de takken kaal,
zien wij de baar al naar de einder gaan.
 
Tussen daar en hier zoekt het wezen 
steunt op de stoet die door de avond glijdt,
verbonden hoeven wij niet meer te vrezen,
zweven musicerend weg van tijd.
 
Een enkele toon, de blik, een intonatie,
ze zijn daar en nooit weggeweest
doorgegeven met die stille gratie
van versmolten harten, één in geest.
 
En als we zijgen in het lentemos
het gebed: laat me nooit meer los.

Mijn vader viert vandaag dat hij 80 wordt. Zijn bijzonder grote betekenis voor ons gezin uitgedrukt in een verhaaltje, zoals Sjoerd Kuyper (Robin & Knor) ze ook maakt.

Hamster
Renske zit in de kamer. Opa is net gekomen. Hij heeft haar een dikke knuffel gegeven. Toen hebben ze gestoeid. En nu drinken ze gezellig een kopje thee. Dat wil zeggen, opa drinkt thee. Renske eet een koekje. Dat is altijd zo fijn, van theetijd. Of koffietijd. Dan krijg je een koekje.
“Waar is papa eigenlijk”, vraagt opa. Renske denkt na. “Dat wéet ik niet, zegt ze.  “Misschien is ie zingen. Of ..boodschappen doen”. Opa knikt. “Hij zal zo wel komen”. Hij slurpt van zijn thee. Dan pakt hij zijn zakmes. Hij klapt het mes open. Hij snijdt het pak koekjes kapot. “De koekjes zijn bijna op”, zegt hij. Renske kijkt verbaasd. “Het pak zit nog half vól!”. Maar opa schudt zijn hoofd: “Nee joh, de koekjes zijn bijna op. Hier, jij nog éen en ik nog eén”. Renske hapt het koekje uit opa’s hand. Daarom is opa altijd zo lief.
“Heb jij je hamster al begraven?”, vraagt opa, met zijn mond vol koek. O ja, denkt Renske. Een paar dagen geleden: ze kwam op haar kamer. Ze zag het meteen. Snufje bewoog niet meer. Hij was nog wel warm. Mama zei dat het verdrietig was. Renske wil graag een hond. Of een poes. Maar dat wil papa niet.
“Nou, heb je hem begraven?”, vraagt opa weer. Renske schudt haar hoofd. “Nog niet”, zegt ze. “O”, zegt opa. Het is weer stil. Dan vraagt opa: “Maar als Snufje niet is begraven, waar is hij dan?”. “In zijn kooi”, zegt Renske. Opa kijkt haar verbaasd aan. “Ligt dat beest nog stéeds op je kamer?”. Renske knikt.
Opa moet erom lachen. “Nou, daar moeten we even wat aan doen”. Hij pakt Renskes hand. Samen lopen ze naar boven. Opa pakt de hamster. Snufje verdwijnt helemaal in zijn hand. Dan doet hij de hamster in een leeg wc-rolletje. Aan beide kanten propt hij wat papier. Dan wikkelt hij netjes wc-papier om het rolletje. Renske kijkt, haast zonder te ademen. Het is nu stil in huis. “Heb je ook een stift”, vraagt opa zacht.
Renske kijkt om zich heen. Op haar bureau. Gauw pakt ze een zwarte stift en geeft hem aan opa. Opa trekt de dop tussen zijn tanden. Hij schrijft iets op het rolletje. Het duurt lang. Renske probeert op haar tenen mee te kijken. Maar ze kan het niet zien. Dan zegt opa tevreden: “zo, dat is klaar”. Hij laat Renske het rolletje zien. “RIP….Snufje de hamster”, leest ze. Ze denkt na. “Wat betekent ‘rip’, opa?”. Opa loopt met Renske naar beneden. Op de trap zegt hij: “rip is eigenlijk R.I.P. Het betekent: Rest in Peace. Dat is Engels en betekent: Rust zacht.” Dat heeft opa goed bedacht, vindt Renske. Snufje rust uit. Al een paar dagen. Eerst in zijn kooi. En nu in het rolletje.
Samen lopen ze naar buiten, naar de tuin. “Pak maar even een schep”, zegt opa. Renske pakt uit het atelier een bloemschep. Samen lopen ze naar het dode-dieren-plekje. Daar liggen goudvissen, vogels die tegen de ruit vlogen, een verdronken muis, een rat. En Snufje, de hamster. In zijn rolletje. Als ze klaar zijn, kijken Renske en opa naar de bruine aarde. “Rust zacht, hamster”, zegt opa. “R.I.P., Snufje”, zegt Renske.
“Kom”, zegt opa. “We gaan naar binnen. Volgens mij zijn er nog twee koekjes over”. Hand in hand lopen ze weer naar huis. Papa is net thuis.

Wat wou je nou,
in de stilte en het wit,
in het verdwijnen zijn,
in over-lijden leven?
Om stiekem tussen regels,
genest in de textuur
te lachen als
de Mona Lisa
kijkend naar het gekrioel,
van ons stervelingen,
steeds op weg naar de AH
de tassen vol met twijfel
over wie jij was
wat je ons deed;
wie gaf je de moed,
na je vader
en je kinderen,
DWDD,
die je voedde
verwonderd, erudiet,
vol van passie
waren wij je
broeders hoeder
niet, zwager
man van allemaal?